Ekki mikið um folaldadauða í kjölfar smitandi hósta

Folöld hafa reynst afar móttækileg fyrir sýkingu af völdum Streptococcus zooepidemicus, smitandi hósta, nú í sumar og haust og enn ber nokkuð á veikindum hjá þessum hópi. Folöld hafa reynst afar móttækileg fyrir sýkingu af völdum Streptococcus zooepidemicus, smitandi hósta, nú í sumar og haust og enn ber nokkuð á veikindum hjá þessum hópi. Í mörgum tilfellum virðast þau hafa góða vörn gegn sjúkdómnum fyrstu tvo mánuðina eftir fæðingu, sem líklega má rekja til mótefna sem þau fá með broddmjólkinni. Að þeim tíma liðnum standa þau berskjölduð gegn sýkingunni.
Alla jafna komast folöldin yfir sýkinguna af eigin rammleik en það getur tekið drjúgan tíma þar til þau verða alveg einkennalaus. Allmörgum hefur  verið hjálpað með penicillingjöf og á hún alltaf rétt á sér ef folöld eru komin með hita eða önnur alvarleg einkenni. 

Í rannsóknaskyni hefur verið óskað eftir folöldum, sem grunur leikur á að hafi drepist úr veikinni, til krufninga á Tilraunastöðinni á Keldum.  Alls hafa 17 folöld verið rannsökuð með þessum hætti. Í fimm   tilfellum  má rekja dauða folaldanna til streptókokkasýkingar í lungum og þrjú önnur dauðsföll tengjast mögulega sýkingunni. Hin folöldin, níu talsins, hafa drepist af öðrum orsökum.
Sjúkdómar sem rekja má til skorts á E-vítamíni og/eða seleni virðast algengir og geta valdið dauða.  Hvítvöðvaveiki er vel þekktur sjúkdómur í ungviði hér á landi þar sem selenskortur er landlægur og má sjá merki hans í all mörgum folöldum sem krufin hafa verið. Auk þess ber nú á alvarlegri fituvefsbólgu („steatitis“) sem leiðir til fitudreps. Einkennin eru harðir fitukögglar sem finnast við þreifingu á makka, í nára og jafnvel fleiri stöðum undir húð. Folöldin geta verið með háan hita sem ekki lækkar við penicillin gjöf. Veikin veldur skaða á mörgum líffærum, m.a. koki og lungum. Folöldin drepast ef ekkert er að gert. Ef þessara einkenna verður vart er ástæða til að meðhöndla öll folöldin í stóðinu með E-vítamíni og seleni. Afar mikilvægt er að koma selenríkum steinefnablöndum í hestagirðingar. Þar sem mikið er af járni í beitilandi og heyi, einkum á áhrifasvæði eldgossins í Eyjafjallajökli, er mikilvægt að velja selengjafa sem ekki er járnríkur að auki.
Ormasýkingar hafa einnig leitt til folaldadauða. Brýnt er fyrir eigendum að gera viðhlýtandi varúðarráðstafanir þar að lútandi. Ormasýkingar þarf að fyrirbyggja með skipulagðri lyfjanotkun samhliða beitarskiptum. Meðhöndla þarf öll hross sem ganga saman.
Aldrei hefur verið eins mikilvægt að tryggja hrossum góða fóðrun og aðbúnað. Folöldin hafa það best með mæðrum sínum á útigangi enda er móðurmjólkin þeim afar mikilvæg langt frameftir vetri. Því þarf að tryggja folaldshryssum aðgang að góðu beitilandi og skjóli og koma þannig í veg fyrir að þær geldist of snemma. Rúmgott beitiland á einnig þátt í að halda smitálaginu niðri. Engin ástæða er til að taka folöld undan og hýsa. Það getur þvert á móti aukið hættuna á að veikin magnist upp að nýju. Aðgangur að góðu vatni er öllum hrossum nauðsynlegur og ekki má gleyma saltinu.
Gott eftirlit er lykilatriði. Fylgjast þarf sérstaklega vel með viðgangi folalda nú í haust. Helstu hættumerkin eru slappleiki (fylgja ekki vel, leika sér ekki), vanþrif og alvarleg einkenni frá öndunarfærum, s.s. korr og öndunarerfiðleikar. Í þeim tilfellum er nauðsynlegt að mæla folöldin og meta þörf á meðhöndlun.
Óvíst hvort folaldadauði hafi aukist. Ekki liggja fyrir upplýsingar um tíðni folaldadauða hér á landi, hvorki fyrir tíma smitandi hósta né eftir að veikin kom upp. Því er erfitt að meta hvort hann sé meiri nú en áður. Þrátt fyrir að kallað hefði verið eftir folöldum til krufningar eigendum að kostnaðarlausu, bárust aðeins 17 folöld í rannsóknina. Bendir það til  að folaldadauði hafi ekki verið mikill í sumar og haust. Krufningarnar hafa engu að síður gefið dýrmætar upplýsingar um þá streptókokkasýkingu sem herjað hefur á hrossastofninn sem og aðrar orsakir folaldadauða. Niðurstaðan er sú að ekki sé mikil hætta á að folöld drepist af völdum fylgikvilla smitandi hósta.

20.10.2010
Sigríður Björnsdóttir, Ólöf Sigurðardóttir
Vilhjálmur Svansson, Eggert Gunnarsson.